İş arama izni İş Kanununun 27. maddesiyle düzenlenmiştir. 4857 sayılı kanunun 27. maddesinde;

“Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.

İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.

İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.” denilmektedir.

Yukarıdaki kanun maddesi aynı kanunun 17. maddesine atıfta bulunmaktadır. İlgili madde ihbar önellerini gösteren bir maddedir. İş Kanunu'nun 17. maddesi hizmet akdinin taraflarına, işçinin işyerindeki kıdem süresine göre hesaplanacak ihbar önellerine uymalarını öngörmektedir. Çalışanların çoğu ihbar süresi veya bu süre kullandırılmazsa doğan ihbar tazminatının sadece kendilerine tanınmış olduğunu sanmaktadır. Oysaki ilgili maddeden ihbar önelinin/tazminatının, “Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.” denilerek çift taraflı bir önel yada tazminat olduğu anlaşılmaktadır.  17. maddenin amacı hizmet akdinin taraflarında oluşabilecek zararları minimize etmektir. Madde,  işverenin  ayrılan işçiden dolayı oluşabilecek aksaklıkları önlemeyi amaçlarken, çalışanın içinde aniden oluşabilecek gelir kaybını önleme ve bu sürede yeni bir iş bulmayı amaçlamaktadır.

Peki burada aklımıza şu soru gelmektedir:    - İşinden ayrılan bir personele işvereni ihbar süresi kadar çalışmasını isterse bu durumda iş arama iznine hak kazanıp kazamayacağıdır?

Maddeyi incelediğimiz de “bildirim süreleri içinde” denilerek iş arama izninin sadece ihbar önelinde çalıştırılması durumunda doğacından bahsetmektedir. Yine ilgili madde, akdi kimin fesih ettiğine bakmaksızın işveren tarafından işçiye kullandırılması gerektiğinden bahsetmiştir. Yargıtay 9. Hukuk dairesinin bu görüşü destekleyen bir çok kararı bulunmaktadır. (Y9HD 09/02/2004 - 2003/12284 - 2004/1685. Ş. Çil 4857 sayılı İŞ Kanunu Şerhi Ankara 2004, 590, 592, Y9HD, 27/11/1995 - 17832/34776, Tekstil İşv. D. Mart 1996 -16/17, Y9HD 1/11/2001 -12316/16913 M. Kılıçoğlu İş Kanunu Şerhi Ankara 2002, 1233/1234).  Ancak önemle belirtelim ki işçinin başka bir iş bulmuş olması sonucunda ihbar öneli tanıyarak iş sözleşmesinin feshinde yeni iş arama iznine gerek olmadığı açıktır. Bu gibi hallerde işçinin yeni bir iş aramaya ihtiyacı olmadığı için; yeni iş arama izni verilmesine gerek yoktur. Çünkü, yeni iş arama izni, işçiye "yeni bir iş bulması için" verilen bir izindir. Örneğin yeni bir iş bulmuş olmasına rağmen bunu gizleyerek, bildirim süresi içerisinde iş arama izni kullanan işçinin bu davranışı, doğruluk ve bağlılıkla bağdaşmayan bir davranış olduğundan, işverenin derhal fesih hakkı doğar.

Maddeyi incelediğimizde iş arama izninin günde en az iki saat olabileceğini iznin anlaşmayla  daha fazla da kullandırılabileceğini ve de bu süreye ilişkin herhangi bir ücret kesintisinin olamayacağını belirtmektedir. Ayrıca maddede bu iznin toplu olarak kullanılabileceğini ama toplu kullanımlarda işten ayrılmadan önceki günlere gelmesini ve bu durumu işverene bildirme zorunluluğu bulunduğunu görmekteyiz. Burada bir hususa dikkat etmek gerekirse işçi bu iznini toplu kullanmak isterse işverenden toplu kullanıma ilişkin bir onay yada anlaşma yapma zorunluluğunun bulunmadığıdır.  Ayrıca iş veren iş arama iznini işçiye kullandırmazsa bu süreye ait ücreti yüzde yüz zamlı ödemesi gerekmektedir.

Sonuç olarak bildirim süresi içinde çalıştırılan işçinin yeni bir iş bulmaması şartıyla akdin fesih tarafına bakılmaksızın iş arama iznine sahiptir. Bu süre günde en az iki saat olmakla birlikte işten ayrılmadan önceki günlere rast gelmesi şartıyla bunun toplu kullanılabileceğidir. Eğer işveren bu izni kullandırmazsa bu süreye ücreti yüzde yüz zamlı ödemesi gerekmektedir.